Gmina Brojce
Powróć do: Gmina Brojce

Uwarunkowania historyczno-kulturowe

Brojce, uważane za dużą wieś o średniowiecznym rodowodzie, znaleźć można na jednej z pierwszych map Pomorza, a mianowicie na Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego. Funkcjonuje na niej pod nazwą Broitzen (na początku XX w zmieniona na Broitz, która obowiązywała do maja 1945 r.). Od czerwca 1945 r. do 1946 r. miejscowość nosiła nazwę Broniszewo, który to fakt do dzisiaj upamiętniony jest przez nazwę ulicy Broniszewska w Gryficach. W źródłach pisanych pierwsze wzmianki o wsi znajdujemy w dokumentach datowanych na przełom XII i XIII w. (o Janie z Brojc i o właścicielach wsi). Brojce są lennem rodu von Manteuffel. W drugiej połowie XV w. ród ten ufundował we wsi kościół w stylu późnogotyckim, istniejący do dzisiaj. Wieś od XVI w. jest siedzibą rycerską, co świadczy o jej rosnącym znaczeniu. Status majątku rycerskiego Brojce utraciły w 1914 roku. Po okresie podziałów majątku i licznych zmianach jego właścicieli, w roku 1833 scalone dobra kupuje B. Korwin – Wierzbicki, który w ciągu paru lat zakłada na swoim terenie folwark zwany od jego nazwiska – Karwinem. Karwin jest do dzisiaj kolonią we wsi Brojce. Jednakże, już w roku 1862, majątek sprzedany zostaje rodzinie von Blanckenburg z Gadomina, a następnie przechodzi na własność Augusta Zandera. Po II wojnie światowej cały zespół folwarczny przechodzi na własność Państwowych Nieruchomości Ziemskich, a w latach 50-tych przekształcony jest w Państwowe Gospodarstwo Rolne. Od roku 1970 dawny majątek znajduje się w użytkowaniu Stacji Hodowli Roślin w Dargosławiu, a część pierwotnego zespołu podzielona zostaje pomiędzy różnych właścicieli.

Tereny, na których zlokalizowana jest obecna gmina Brojce, od XII do XVII w. znajdowały się we władaniu dynastii Gryfitów. Po śmierci ostatniego z nich, w roku 1637, ziemie te, na mocy postanowień pokoju westfalskiego, wchodzą w skład Prus. Polska administracja zaczęła się na tym obszarze organizować w maju 1945 r. Brojce od początków swego istnienia miały charakter posiadłości wiejskiej, podobnie jak poszczególne, wchodzące obecnie w skład gminy miejscowości. Większość wsi znajdowała się długi czas w rękach rodu Manteuffel, pozostałe również należały do ziemiańskich rodzin pruskich.

Liczne zabytki (w większości budynki gospodarcze i zabudowania folwarczne oraz budowle sakralne datujące się już od XV w.) mogą stanowić atrakcje na szlaku dawnej wąskotorówki, tym bardziej, że łączyła ona nie tylko miejscowości znajdujące się na terenie gminy (Dargosław, Tąpadły), ale również poza nią (Gryfice, Niechorze, Trzebiatów). Atuty gminy związane są również z ciekawym układem przestrzennym: owalnicowym w Brojcach, Bielikowie i Strzykocinie, zaułkowym w Tąpadłach, okolnicowym w Przybiernowie, ulicowo – placowym w Kiełpinie oraz placowym w Dargosławiu.

pomnik na cmentarzu w Kiełpinie

Zdjęcie: Pomnik upamiętniający poległych w I wojnie światowej
(cmentarz komunalny w Kiełpinie)